Na današnji dan pre 86 godina na gradskom groblju u Čačku svečano je otkriven i osvećen spomenik žrtvama svih vera u Prvom svetskom ratu nazvan Spomenik četiri vere. Na četiri strane spomenika stoje obeležja četiri konfesije: pravoslavni i katolički krst, islamski polumesec i Davidova zvezda.
Direktorka Međuopštinskog istorijskog arhiva u Čačku, Lela Pavlović, izjavila je da je za podizanje spomenika, koji je izgradio Isidor Janjić, zaslužna ženska sekcija Fidaka čija želja je bila da se završi sa ratovima, sukobima i da zaraćene strane budu u miru.
“Njihova želja je bila da pokažu da su svi u tom jednom trenutku smrti jednaki. Dame, gospođe, koje su bile majke, sestre, supruge ratnika iz Srbije koje su preživele okupaciju od 1915. do 1918. godine htele su da pokažu da samo majke najbolje mogu da praštaju”, navela je Pavlović u izjavi agenciji MNA.
Prema njenim rečima, one su od 1928. do 1934. godine polako prikupljanje imena ljudi koji su sahranjeni na mestu sadašnjeg spomenika.
“Pošto je većina neprijateljskih vojnika umrla u čačanskoj bolnici, oni su sahranjivani preko puta nje na takozvanom švabskom groblju, a Srbi na mestu današnjeg spomenika. Međutim, po priči tadašnjeg paroha Sretena Mihajlovića bilo je i Srba koji su sahranjivani preko puta bolnice”, rekla je Pavlović.
Pod motom “Svako je umro za svoju otadžbinu”, Pavlović navodi kako je to groblje bilo očuvano.
Međutim, 1928. godine podnet je zahtev tadašnjem kmetu opštinskom Janjiću da se groblje izmesti kako bi se izgradila kasarna.
“Ono što je značajno jeste da je tek u vreme Drugog svetskog rata izvršeno skidanje Davidove zvezde i Islamsko polumeseca i spomenik je do 2007. godine bio takav. Tek te godine Irena Karačković ponovo vraća ta dva amblema. Bez obzira što su bili skinuti oni su uvek bili vidljivi i možda se nekome činilo da ima i da nema. Mi smo znali da ih nema, ali su bili vidljivi”, navela je Pavlović.
Ona je istakla da stanovništvo u Čačku nikada nije na neki drugačiji način reagovalo na spomenik.
“Počekom avgusta 1934. godine kada su sahranjeni poslednji vojnici na današnjem centralnom groblju, to je bila glavna proba pred 23. septembar, može se reći nacionalni praznik ili čak međunarodni događaj. Bili su predstavnici osam ambasada koji su želeli da odaju počast ljudima koji su ovde sahranjeni”, izjavila je Pavlović.
Podaci pokazuju da je sahranjeno 920 osoba, jednom broju imena se ne znaju.
“Spisak sa imenima se nalazi u Istorijskom arhivu u Čačku i na osnovu njega i fotografija koje smo imali, napravili smo izložbu 2014. povodom 80 godina od podizanja spomenika. Napravili smo priču sećanja da stalno imamo u vidu koliko ratovi mogu da budu teški, a koliko ljudi mogu da budu dobri”, izjavila je Pavlović.
Na Međunarodni dan tolerancije, 16. novembra 2007. godine, Spomenik četiri vere posetili su predstavnici četiri konfesije. Beogradski nadbiskup Stanislav Hočevar tada je rekao da je od izvanrednog značaja što je došlo do susreta.
“Sećali smo se naših pokojnika. Time smo dali uz podršku grada Čačka, Ministarstva vera poziv svima da radimo i živimo zajedno i da izgradimo svet mira, razumevanja i tolerancije u najboljem značenju reči, odnosno traženju zajedničkog života”, rekao je tada Hočevar.
Tog novembra 2007. godine predstavnici sve četiri konfesije su na jednom mestu, naizmenično, služili svoje obrede, što je bilo jedinstveno.
“Mislim da je to dokaz da smo ne samo slobodoljubivi nego da smo istovremeno i narodu koji prašta”, naglasila je Pavlović.
Prvu polovinu prošlog veka u Čačku, između ostalih, obeležila su tri velika događaja.
Godine 1929. sahrani vojvode Stepe Stepanovića prisustvovao je kralj Aleksandar Karađorđević, potom je 1934. otkriven Spomenik četiri vere, a 1939. na sahranu Dragiše Mišovića stigli su predstavnici svih političkih stranaka.
“Kroz te tri sahrane pokazali smo koliko smo ljudi širokih vidika, ali ovaj spomenik je poseban zbog toga što smo ga jedno vreme malo zaboravili”, rekla je Pavlović.
Ona je navela da je postojao predlog da se povodom Dana primirja u Prvom svetskom ratu, 11. novembra, državna ceremonija održi upravo kraj ovog jedinstvenog spomenika u svetu.
Izvor: MNA
