Migracije stanovništva predstavljaju veoma značajan društveni fenomen, prisutan od samih početaka razvoja ljudskog društva. Pravci, načini migriranja i masovnost ovih procesa menjali su se u skladu sa društveno-istorijskim okolnostima, a sa procesom globalizacije, ova kretanja postaju učestalija, izraženija i masovnija. U poslednjim decenijama HH i na početku HHI veka evidentno je jačanje ukupne prostorne pokretljivosti stanovništva u lokalnim, nacionalnim, regionalnim, i globalnim razmerama, čime ova pojava postaje sve složenija. Danas se gotovo sve zemlje sveta suočavaju sa izazovima prostorne mobilnosti stanovništva, bilo kao države porekla migranata, destinacije ili tranzita. U tom smislu, migracije predstavljaju jedan od najvećih izazova današnjice. O pojačanom trendu odseljavanja, prvenstveno mladih obrazovanih ljudi sa područja Moravičkog okruga, razlozima koji su doveli do takve situacije, opominjućoj statistici u ovoj oblasti, kao i mogućnostima za smanjenje talasa migracija, u ovonedeljnom izdanju za čitaoce “Čačanskog glasa” i posetioce našeg portala govori Goran Javorac, dipl. sociolog.
Migracije su posebno izražene u zemljama koje nisu članice Evropske unije (EU), a imaju ambiciju da postanu deo uređene evropske zajednice naroda, kao što su pojedine zemlje Balkana, a među njima je i Srbija. Kako navodi Goran Javorac, dipl. sociolog, najveću migraciju su beležile zemlje koje se već godinama nalaze pred ulaskom u EU, a samim činom učlanjenja, odliv njihovog stanovništva je postajao još izraženiji, jer je njihova ekonomska moć bila znatno slabija. Ništa bolja slika nije zabeležena ni u Srbiji, gde su, u poslednjih nekoliko godina, migracije bile snažno izražene.
STATISTIKA OPOMINJE
U Srbiji postoji zvanična statistika samo za migracije unutar granica naše zemlje – iz naselja u naselje, u okviru istog mesta, iz jedne opštine u drugu, odnosno iz jednog grada u drugi, ali ne i za spoljašnje, podseća Javorac. Poslednjih godina, unutrašnja migracija (u okviru Republike Srbije) kreće se u rasponu od 120 do 123 hiljade stanovnika. U 2017. i 2018. godini, najviše su bile izražene migracije ka Beogradu, a u 2019, pored glavnog grada Srbije, i Vojvodina postaje izuzetno atraktivno migraciono područje.
Mladi ljudi sa područja Moravičkog okruga (MO) najčešće odlaze u Beograd. Grad Čačak poslednjih godina beleži negativan migracioni saldo (na godišnjem nivou veći broj stanovnika se odseli nego što se doseli). Isti je slučaj i sa ostalim lokalnim samoupravama u MO, ali, u odnosu na broj staniovnika, migracije su najizrazitije u Ivanjici.
– Ako posmatramo poslednjih deset godina, samo po osnovu negativnog prirodnog priraštaja Srbija je u proseku godišnje gubila 36.460 stanovnika. Ako tome dodamo i spoljne migracije, koje se prema analizama nekih stručnjaka najrealnije kreću oko istog broja, znači da godišnje gubimo više od 70.000 stanovnika. Neki čak ističu da je odliv stanovnika veći od negativnog prirodnog priraštaja, dok nadležni u državi tvrde da suprotno, a srednja optimalna mera bi bila da se godišnje iz naše zemlje iseli oko 36.000 ljudi – kaže Javorac.
Po prvi put je broj stanovnika u našoj državi pao ispod 7.000.000. I Grad Čačak beleži pad stanovnika. Polovinom prošle godine imao je 109.568 žitelja. Pad stanovnika na teritoriji našeg grada na godišnjem nivou se kreće između 700 i 900 stanovnika, a ovakve tendencije su, prema rečima Javorca, prisutne i u okolnim mestima, gde su čak i izraženije.
Javorac smatra da državne mere populacione politike već daju prve rezultate, tako da sada, u poređenju sa prethodnim periodom, više nemamo tako drastičan pad rađanja. Ipak, na nivou države imamo negativan prirodni priraštaj od 5 do 5,5 promila. Na teritoriji našeg grada u poslednjih četiri-pet godina na godišnjem nivou se rodi od 950 do 1.000 beba, što znači da je zaustavljen pad broja rođenih, ali je istovremeno mortalitet ostao izuzetno visok (godišnje i do 1.700 stanovnika), tako da Čačak beleži i dalje negativan prirodni priraštaj. Smanjenje broja stanovnika na području Grada Čačka i okolnih opština je, kako navodi Javorac, neumitno i ne može se očekivati da će u nekom narednom periodu doći do porasta popiulacije, jer su migracije snažno izražene, a ujedno se i udeo ženskog fertilnog stanovništva smanjuje.
– Jedan od osnovnih razloga migracija je ekonomski, ali postoji i niz drugih koji dovode do odliva našeg stanovništva, prvenstveno mladih obrazovanih kadrova iz naše države. To su, pre svega, nestabilna politička situacija, nerešeni konflikti na nivou balkanskih država na prostoru stare Jugoslavije, nestabilnost, nesigurnost, neizvesnost, kao i nedostatak sistemskih rešenja, koji dovodi do toga da čak i ljudi, kod kojih ekonomski element ne igra najznačajniju ulogu, odlaze iz zemlje. Uglavnom se radi o radno sposobnim stanovnicima i mladim obrazovanim kadrovima.
V. Stepanović
KORONA ZAUSTAVILA MIGRACIJE
Javorac kaže da je ovo vreme pandemije korona virusa zaustavilo spoljne migracije, pa čak i one unutrašnje svelo na manju meru:
– Evidentno je da će ova pandemija značajno uticati i na ekonomiju, što nije dobro. Mnogi naši građani koji su odlazili u inostranstvo na kraći period, zbog privremenih poslova, sada borave u našoj zemlji, što će prouzrokovati pojačani pritisak na NSZ, ekonomiju, ali i socijalna davanja. Određeni broj ljudi u ovom periodu pandemije svakako će ostati bez posla, posebno u najugoženijim granama privrede. Ova kriza će trajati najmanje godinu-dve, a nakon isteka tog perioda ponovo će biti aktuelne migracije.
SMANJENJE RADNOG KONTIGENTA
Javorac ističe da je pojačani talas migracija uticao da se broj nezaposlenih lica u čitavoj Srbiji u prethodne dve godine značajno smanji. Smanjenje radnog kontigenta stanovništva, što je posebno izraženo u Čačku, dovelo je do toga da je stopa nezaposlenosti izuzetno padala. Konkretno, u našem gradu ona je pala na osam posto, što se ne može isključivo pripisati otvaranju novih radnih mesta, kako se to često tumači, već su na to uticali i drugi faktori, kao što su prelazak dela radnika iz “sive zone” u legalne tokove i smanjenje radnog kontigenta za oko tri i po do četiri hiljade ljudi, prvenstveno zbog pojačanog talasa migracija.
