NAJVEĆE ZABLUDE SRPSKE ISTORIJE 20. VEKA U NOVOJ KNJIZI ISTORIČARA DEJANA RISTIĆA (4)
Od 20. jula pred čitaocima se nalazi nastavak istraživanja mitova i nepoznanica istoričara Dejana Ristića pod nazivom ,,Zablude srpske istorije“ u izdanju „Vukotić media“. Ilustracije za obe knjige potpisuje akademski grafičar Nikola Radosavljević.
Prenosimo neke od najvećih nepoznanica srpske istorije. Ovoga puta kralj Aleksandar prvi i njegova čuvena istina ili zabluda: „Čuvajte mi Jugoslaviju“.
Jedan od snažnih simbola Jugoslavije i njenih tvoraca, prvorazredno značajna istorijska ličnost koju danas, nemali broj njegovih sunarodnika smatra glavnim krivcem što se ona dogodila, bio je viteški kralj Aleksandar I Ujedinitelj (1921–1934). Tema eseja nije izuzetno zanimljiva i uzbudljiva biografija ovog vladara, koji se u ratu pokazao istinskim junakom, rodoljubom i veštim vojskovođom, a u miru iskusnim državnikom, već njegov tragičan kraj. Ristić se osvrnuo na događaje koji su obeležili prvu polovinu burnog oktobra 1934. Čitaocima su poznate osnovne okolnosti marseljskog regicida u ranim popodnevnim satima 9. oktobra 1934. To nije bio prvi pokušaj da se oduzme život jugoslovenskom kralju Aleksandru I Ujedinitelju. Dogodilo se, naime, više pokušaja kraljeubistva, navodi Ristić.
-Neposredno u vezi s kraljevom tragičnom smrću, zapravo poslednjim trenucima njegovog života, dogodio se zanimljiv i intrigantan detalj. U kolima koja su u svečanoj koloni automobila bila odmah iza vladarevih bio je, pored ostalih, jugoslovenski ministar inostranih dela Bogoljub Jevtić (1886–1960). On je, prema sopstvenom svedočenju, pritrčao vozilu u kojem je bio vladar neposredno nakon što je ubica ispalio smrtonosne hice. Prema Jevtićevim kasnijim svedočenjima, umirući kralj je poslednjim atomima snage izgovorio: „Čuvajte mi Jugoslaviju!“, nakon čega je izdahnuo. Svi relevantni istorijski izvori, uključujući i dokumentarni filmski zapis kraljevog ubistva, nedvosmisleno svedoče da je jugoslovenski vladar Aleksandar I Ujedinitelj izdahnuo na licu mesta, dakle, pre nego što bi iko od pripadnika njegove pratnje mogao da dotrči do vozila u kojem je bio, ali je ministar Jevtić uporno insistirao na tome da je umirući kralj izgovorio reči, koje su ubrzo postale njegov politički amanet – ističe istoričar Ristić.
Na osnovu nalaza lekara, jugoslovenski kralj je neposredno po ranjavanju izgubio svest i preminuo, svega nekoliko trenutaka nakon što su ga hici pogodili. Ukoliko se pouzdano zna da je tih nekoliko trenutaka, koliko je prošlo od ranjavanja do smrti, kralj bio bez svesti, postavlja se pitanje kako su tragično nastradalom jugoslovenskom monarhu ubrzo pripisane poslednje reči, koje će postati zavet za očuvanje krhke jugoslovenske države?
-Osim što je izazvala opšti šok i zaprepašćenje, tragična smrt kralja Aleksandra I Ujedinitelja odmah je iskorišćena i kao svojevrsni simbolični amalgam koji je trebalo dodatno da doprinese postepenom stabilizovanju i poboljšanju prilika u državi. Jugoslavija se tada borila sa brojnim i složenim unutrašnjim problemima koji će za manje od jedne decenije dovesti i do njenog krvavog i potpunog kraja. Nedvosmisleno je da su reči „Čuvajte mi Jugoslaviju!“ u prvim danima po atentatu svesno izmislili, nama danas neidentifikovani pripadnici samog državno-političkog vrha, moguće i uz prethodno dobijenu saglasnost, tada već kraljice-majke Marije (1900–1961). Voljom kneza-namesnika Pavla (1893–1976), koji je tu dužnost preuzeo neposredno po vladarevom ubistvu, ubrzo je, već krajem 1934, na čelo Ministarskog saveta došao Bogoljub Jevtić, ali je zadržao i starešinstvo nad Ministarstvom inostranih poslova. Jevtićeva vlada, koja je bila kratkog daha, nastupila je s programom ostajanja na „braniku narodnog i državnog jedinstva: „Čuvajte Jugoslaviju, čuvati jedinstvo jugoslovenske nacije, to je najveći zakon za sve, to je neodstupan zahtev za celo naše pokolenje i za budućnost“ – kaže autor „Zabluda“. Novi premijer se u javnosti otvoreno predstavljao kao ekskluzivni čuvar kraljevog „amaneta“ i faktor (ne)mogućeg međustranačkog i političkog pomirenja u zemlji. Verovalo se da bi uporno insistiranje da je umirući vladar izgovorio reči koje je trebalo da posluže kao snažan i trajan zavet zajedničkog života jugoslovenskih naroda i dodatni motiv za očuvanje države uticalo i na tada toliko potrebno jačanje projugoslovenskog raspoloženja u zemlji. Istorijska nauka već decenijama svedoči da je jugoslovenski kralj Aleksandar I Ujedinitelj tog 9. oktobra 1934, oko 16 časova i 20 minuta, preminuo na licu mesta i nije izgovorio reči koje su mu pripisane po izvršenom atentatu. Svesno izmišljena zavetna poruka tragično nastradalog suverena „Čuvajte mi Jugoslaviju“ predstavlja nevešti pokušaj svojevrsnog simboličnog, ideološkog i političkog učvršćivanja Aleksandrove ideje integralnog jugoslovenstva, kojoj je on bio potpuno posvećen tokom nekoliko poslednjih godina života. Njegova navodna poruka je iz ugla istorijske nauke dokazani falsifikat, a u kontekstu ove knjige samo još jedan u nizu mitova savremene srpske (i jugoslovenske) istorije.
Z. L. S.
(Nastaviće se)
